Geçenlerde Türkiye’deki akademik tez yazım sektörü üzerine bir haber yayımladı (Bağlantı). Öncesinde, herkes özellikle vakıf üniversitelerinde “essay yazdırma” sektörünün olduğunu biliyordu, o okulların burslu öğrencileri serbest zamanlarında bu işlerden üç beş para kazanırlar, varlıklı öğrenciler de sosyal hayatlarından geri kalmazlar, kazan-kazan ilişkisidir. Fakat bu haber ile insanlar Türkiye’de dev bir “Akademik Tez Yazım Sektörü”nün olduğunu öğrendiler. Günaydınlar. Biz biliyorduk çünkü iki üç günde bir eposta geliyordu “Tez yazım şirketimize yarı zamanlı akademisyenler arıyoruz, ücret dolgundur” diye.

Yazım merkezleri, gayet aleni ve yasal bir şekilde faaliyetlerini sürdürüyor. Zaten merkezler sektörün tek aktörleri değiller, belli bir merkeze bağlı olmadan kendi alanlarında tez yazan “freelancer”lar da yok değil. Bu merkezler ciddi ciddi vergi veriyor, işçi çalıştırıyor, sigorta yatırıyor… Ucuzundan yüksek lisans tezlerinden pahalı doçentlik tezlerine kadar yazılan yazılana. İngilizce tezler istendiğinde tarife artıyor. Bazı üniversiteler için yazılan tezler daha ucuz, nasıl olsa okunmuyor deniyor, bazıları için pahalı. Ekonomik perspektiften bakıldığında zaten sorun yok: Talep var, hizmet veriliyor, para alınıyor. Sorun, hukuki ve ahlaki alanlarda başlıyor.

Öncelikle, hukuken, başkasının tezini yazdırmak da, bir tez yazdırıp bununla ünvan almak da suçtur. Tez, tanımı gereği, kişiye ait olması gereken bilimsel yahut sanatsal eserdir. Başkasının eserlerinden “aşırı faydalanma” yoluyla elde edilen eserlerde “intihal” vardır, yine tezin “kişiye ait orijinal eser olma” şartını ortadan kaldırmaktadır. Tamamen başkasının ürettiği tez ise evleviyetle “sahtedir”. Bu tezi üretmek yahut üretilmiş tezi sunarak ünvan almak, resmi belgede sahteciliğe (TCK 204/1) denk düşer. Tezin danışmanının tezi sahteliğini bilerek jüriye sokması, jüri üyelerinin sahte tezi kabulü suçun nitelikli haline denk düşer (TCK 204/2). Bunun yanında dolandırıcılık (TCK 157 ve 158) ve yardım etme (TCK 39) bakımından da bu fiiller değerlendirilir. YÖK de sahte tez hazırlayanlara karşı savcılığa suç duyurusunda bulunmuş durumda (Bağlantı). Soruşturmanın durumu (veya sonucu) hakkında bir bilgi yok.

Bilimsel ahlak kısmını ise uzatmaya gerek yok. Başkasına yazdırılan eser ile ünvan almak, o ünvanı kullanarak “hoca” olmak, insan yetiştirecek pozisyona gelmek… Korkunç bir senaryo bu ve maalesef gerçekleşiyor.

Peki bu sahte tez yazımına karşı ne yapmalı?

Öncelikle YÖK ivedilikle Tez Merkezi’ndeki tüm tezleri erişime açmalı ki enstitülerin intihal kontrolü programları yazılmış tezlere erişebilsin.Nitekim sahte tezler hızlı üretildikleri için büyük oranda intihalli oluyor.Enstitüler işi sıkı tutup kendi intihal kontrollerini yapmalı, bazı üniversitelerde intihal kontrolü işi tez sahibine veriliyor. İntihal kontrolü işi Almanya’da olduğu gibi merkeze de çekilebilir, bu işi YÖK üstlenebilir. Ayrıca erişime açılsınlar ki yazılmış tezlerin uzunluğunu, kalitesini, kaynaklarını görelim. Buna “akran değerlendirmesi” denir.

İkincisi, savcılıklar çalışmalı. Bu tez yazım şirketlerine, tez hazırlayan kişilere karşı kurumların veya kişilerin şikayeti beklenmeden re’sen soruşturma başlatılmalı. Tezi kabul eden de, yazdıran da, aracılık eden de, yazan da yargılanmalı. Ceza yargılaması sonucunda idari kısma da geçilmeli, bu işe karıştığı tespit edilen akademik personel kamu görevinden çıkartılmalı. (Ekleyeyim, vakıf üniversiteleri de kamu kurumları olduklarından akademik personelleri de kamu görevlisidir).

Üçüncüsü, akademisyenlere rol düşüyor. Eğitime vakit ayıramayacağı belli olan kişiler programlara alınmamalı. Tez sürecinde ilgi göstermeyen, teziyle ilgili soru sormayan, konu belirleyip kısa süre sonra bir anda yazılı tez getiren öğrencilerinden şüphelenmeliler. Jüriler artık zahmet edip tezleri okumalı, naylon tezler genelde düşük kalitedir, bu tezleri geçirmemeliler. Belki bunların öncülü olarak yüksek lisans ve doktora öğrenci sayısını da düşürmek gerekli, ki akademisyenlerin danışan öğrenci başına daha çok vakti olsun.

Son olarak, hepimize görev düşüyor. Tez yazdıran, yazan, bununla övünen insanlara “Başka iş yap, onurlu yaşa” dememiz gerekli. Zira hiçbir hukuki düzenleme ve politika önlemi toplumsallaşmış çalışma ahlakının yerini dolduramaz.